Του Etienne
Roland, στη γαλλική "Le Monde"
- 
Νιώθω βαθιά
ταπεινωμένος, ως φιλέλληνας, όταν μια εφημερίδα τολμά να βάλει τίτλο πως η
Ελλάδα είναι «μια χώρα ίσως λιγότερο "ευρωπαϊκή" απ' ό,τι φαίνεται» κι όταν το
περιεχόμενο αυτού του άρθρου είναι κακή σύνοψη μιας ιστορίας την οποία οι
συντάκτες δεν έχουν ζήσει. Νιώθω ταπεινωμένος, ως Γάλλος, που ...συμπατριώτες
μου πληγώνουν με τέτοιο τρόπο την ιστορία και τροφοδοτούν τον μύθο του ψεύτη και
πονηρού (poniros στο πρωτότυπο) Έλληνα.
Αν
λοιπόν δεν είναι η Ελλάδα ευρωπαϊκή χώρα, ποιος αξίζει αυτόν τον τίτλο; Ο
γερμανός βάρβαρος ή η ύπουλη Αλβιών, την οποία ο μεγαλύτερος ποιητής της, ο
Βύρωνας, κατηγορούσε ήδη για λεηλασία της χώρας του Ομήρου; Περισσότερο
ευρωπαϊκή η Αγγλία, που δεν επιθυμεί καμία ευρωπαϊκή αλληλεγγύη - και κυρίως όχι
εκείνη που θα της κόστιζε χρήματα; Δεν είναι αυτή η χώρα που επανέφερε στην
Ελλάδα τον στρατό και τον βασιλιά στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου,
πυροδοτώντας έναν κατακλυσμό που η Ελλάδα έμελλε να πληρώσει πολύ ακριβά, μια
χώρα που μπορεί εντούτοις να υπερηφανεύεται για την αντίσταση την πιο
υποδειγματική απέναντι στον Ναζί κατακτητή. Η ιδέα της Ευρώπης δεν έχει και
πολλά χρόνια ζωή, αμφιβάλλω αν μπορούμε να διανέμουμε διπλώματα ευρωπαϊκότητας.
Τόσο η ιδέα όσο και το γεωγραφικό της περιεχόμενο είναι προς οικοδόμηση και όχι
ένα ακέραιο δεδομένο.
Ο
Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν έβαλε την Ελλάδα στην Ευρώπη διότι, λέει, από αυτή τη
χώρα έρχονταν η δημοκρατία και ο πολιτισμός. Έστω, αν και μπορεί κανείς να πει
πολλά για αυτή την αθηναϊκή δημοκρατία, την οπαδό της δουλείας, την
ιμπεριαλιστική… Αλλά ο τόνος τοποθετείται εσφαλμένα, διότι το πρόβλημα δεν είναι
να μάθουμε πού γεννήθηκε η δημοκρατία, το πρόβλημα είναι να αναγνωρίσουμε ότι ο
ελληνικός ή, καλύτερα ας πούμε, ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός είναι το μόνο κοινό
σκυρόδεμα σε μια ιστορία φτιαγμένη από αντιπαλότητες και παγκόσμιους πολέμους.
Αυτός ο περίφημος ελληνικός πολιτισμός έθρεψε την Αναγέννηση, τα γράμματα και
τις τέχνες, τους κλασικούς μας του 18ου αιώνα και γονιμοποίησε τις ελίτ του
ίδιου αυτού αιώνα που συντάραξαν τον κόσμο.
Η
θέση της Ελλάδας είναι στο κέντρο της Ευρώπης, πρόκειται άλλωστε για μία από τις
πιο ζωντανές και τις πιο λαμπερές εστίες της ευρωπαϊκής κουλτούρας: με πρόσωπα
αξιοσημείωτα σε όλους τους τομείς, και όχι μόνο στην ποίηση, με μια πρωτότυπη
σχολή ζωγραφικής που αρχίζει από τον Θεόφιλο και οδηγεί στον Τσαρούχη μέσω του
Εγγονόπουλου, με φιλόσοφους όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης… Δείτε ποιοι
μεταφράζονται στην Ελλάδα: ο Βερνάν, ο Φουκό και ο Ντεριντά• δείτε πού
διαπλάθονται οι ελίτ: στον τομέα της ιστορίας, η EHESS (Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών
Επιστημών) έχει παίξει μεγάλο ρόλο. Και θα βρείτε στην Ελλάδα μια γενιά
αξιόλογων ιστορικών που συμμετέχουν στην ανανέωση του
κλάδου.
Όλοι λοιπόν ψεύτες
και κλέφτες τους οποίους πρέπει να υπερασπιστούμε γιατί εφηύραν κάποτε τη λέξη
«δημοκρατία»; Υπάρχουν πολλά ακόμα πράγματα να βάλουμε στη ζυγαριά: η φιλοσοφία
(α λα δυτικά), η ιστορία, το θέατρο… Υπάρχουν σήμερα σε αυτή τη χώρα άνδρες και
γυναίκες από τους πιο καλλιεργημένους και τους πιο πολιτισμένους που γνωρίζω•
δεν δέχομαι να τους βάζουν «βάρβαροι» στον πάγκο της Ευρώπης. Όσο για τους
αξιοθρήνητους κομπιναδόρους, σε ποια χώρα δεν υπάρχουν, έχοντας διασπαθίσει
δεκάδες δισεκατομμύρια;
Το ερώτημα δεν είναι
αν η Ελλάδα είναι περισσότερο ή λιγότερο ευρωπαϊκή: τα ίδια τα θεμέλια της
Ευρώπης δεν υφίστανται χωρίς τον ελληνισμό.
Να
θυμίσουμε πως η Ευρώπη ήταν μια πριγκίπισσα από τη Φοινίκη που απήχθη από Κρήτες
προκαλώντας μία από τις πρώτες διαμάχες μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η Ευρώπη έχει
λοιπόν και ανατολίτικες ρίζες κι αυτός είναι ένας πολύ χρήσιμος μύθος σε αυτές
τις εποχές διασταύρωσης των πληθυσμών.
Τσιμέντο της Ευρώπης
δεν είναι οι τράπεζες και οι τραπεζίτες αλλά ένας πολιτισμός, και ο ελληνικός
πολιτισμός είναι ένα από τα στοιχεία που μας ενώνουν• αλίμονο, υπάρχουν τόσο
λίγα!
Vive la Grece! Και ας
μην αφήσουμε τεχνοκράτες να γονατίσουν φίλους και αδελφούς, πόσο μάλλον να τους
ταπεινώσουν και να ταπεινώσουν κι εμάς.
_______________________________________
* Ο κ. Ετιέν
Ρολάν είναι πρώην διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών (EFA) και επίτιμος
καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris I - Πάνθεον - Σορβόννη.
Το κείμενο
αυτό είναι η απάντηση του κ. Ρολάν στο πρόσφατο δισέλιδο δημοσίευμα της «Monde»
με τίτλο «Ελλάδα - Ευρώπη: η μεγάλη παρεξήγηση», όπου αμφισβητούνταν η
ευρωπαϊκότητα της χώρας μας.
TA NEA
Ακολουθεί το
πρωτότυπο κείμενο από τη συνδρομητική Le
Monde:
______________________________________
ELLADA, agapi mou,
par
ETIENNE ROLAND, Ancien directeur de l'Ecole française d'Athènes, professeur
émérite d'archéologie grecque, Paris I Panthéon-Sorbonne
Je me
sens profondément humilié dans mon philhellénisme quand un journal ose titrer
que la Grèce est un « pays peut-être moins “européen” qu'il n'y paraît » et que
le contenu de cet article est un mauvais résumé d'une histoire que les auteurs
n'ont pas vécue ; je suis humilié comme Français que des compatriotes fassent si
mal de l'histoire et nourrissent le mythe du Grec menteur et
poniros.
Je ne
reviendrai que sur quelques points. Si la Grèce n'est pas un pays européen, qui
mérite ce titre ? Le barbare germain ou la perfide Albion à laquelle son plus
grand poète, Byron, reprochait déjà de piller le pays d'Homère ? Plus Européenne
l'Angleterre qui ne veut d'aucune solidarité européenne et surtout pas de celles
qui lui coûteraient de l'argent ? N'est-ce pas elle qui a ramené en Grèce
l'armée et le roi, à la fin de la Seconde Guerre mondiale, déclenchant un
cataclysme que le pays allait payer très cher, pays qui peut pourtant se targuer
de la résistance la plus exemplaire face à l'occupant nazi. Il n'y a pas si
longtemps qu'est née l'idée d'Europe et je doute que l'on puisse distribuer des
brevets d'européanisme. L'idée comme son contenu géographique est à construire
et n'est pas une donnée intangible.
V.
Giscard d'Estaing a fait rentrer la Grèce en Europe parce que, dit-il, la
démocratie et la culture venaient de ce pays. Soit, même s'il y aurait beaucoup
à dire sur cette démocratie athénienne, esclavagiste et impérialiste... Mais
l'accent est mal mis, car le problème n'est pas de savoir où est née la
démocratie, le problème est de reconnaître que la culture grecque, disons
gréco-romaine, est le seul ciment commun dans une histoire faite de rivalités et
de guerres mondiales. Cette fameuse culture grecque a nourri la Renaissance, les
lettres comme les arts, nos classiques du XVIIe s. et a fécondé les élites du
XVIIIe s qui ont bouleversé le monde. Le XIXe s. a joué un rôle fondamental dans
la diffusion des arts et des lettres grecques engendrant un courant «
néo-classique » que l'on retrouve à Edimbourg,- qui en fut l'un des centres et
où l'on voulut construire un Parthénon — , mais aussi à Ratisbonne, où le
Walhala, célébrant la victoire des Allemands sur les troupes napoléoniennes, est
une réplique d'un temple grec.
L'art
contemporain à partir de 1900 s'est construit en réaction contre le «
classicisme » et l'on ne peut que s'en réjouir, car la leçon de l'art grec était
celle de la concurrence et de la liberté. La culture de nos élites s'est
modernisée et le latin, comme le grec, ne sont plus que marginalement enseignés
dans nos écoles. Loin de moi l'idée de vouloir en refaire la culture de l'élite,
qui se nourrit aujourd'hui de diversités littéraires ou artistiques dans un
contexte mondialisé : cela est fort bien et l'un des acquis essentiels de ce que
l'on appelle la « post-modernité ». Mais ces transformations n'affectent
nullement la place de la Grèce au centre de l'Europe, car il s'agit d'un des
foyers les plus vivants et les plus brillants de la culture européenne : des
individualités remarquables dans tous les domaines, et pas seulement en poésie,
une école de peinture originale de Théophilos à Tsaroukis en passant par
Engonopoulos, des philosophes comme Kastoriadis.Regardez qui est traduit en
Grèce : Vernant, Foucault et Derrida ; regardez où sont formées les élites :
dans le milieu historien, l'EHESS a joué un grand rôle et vous trouvez en Grèce
une génération de remarquables historiens participant au renouvellement de la
discipline.
Alors
tous des menteurs et des voleurs qu'il faut défendre parce que dans le temps ils
ont inventé le mot de démocratie ? Il y aurait bien d'autres choses à mettre
dans la balance : la philosophie (à l'occidentale), l'histoire, le théâtre... Il
y a aujourd'hui dans ce pays des hommes et des femmes parmi les plus cultivés et
les plus policés que je connaisse ; je ne supporte pas que des « barbares » les
mettent au banc de l'Europe. Quant aux fraudeurs minables, dans quel pays n'en
trouve-t-on pas, qui ont dilapidé des dizaines de milliards à date récentes
?
Il ne
s'agit pas de savoir si la Grèce est plus ou moins européenne, puisque les
fondements même de l'Europe ne s'entendent pas sans l'hellénisme ; rappelons
qu'Europe est une princesse phénicienne enlevée par des Crétois et engendrant un
des premiers conflits entre l'Occident et l'Orient. Europe a donc aussi des
racines orientales, un mythe bien utile dans ces temps d'hybridation des
populations. L’Europe n'a pas pour ciment des banques et des banquiers, elle a
pour ciment une culture, et la culture hellénique est un des éléments qui nous
unit ; hélas, il y a en a bien peu !
Vive
la Grèce, et ne laissons pas des technocrates mettre à genoux des amis et des
frères, encore moins les humilier et nous humilier.
Le Monde.fr
Spiegel: Θα μας πείτε τι ακριβώς συνέβη τότε;
Spiegel: Είστε βέβαιος;
Spiegel: Ναι, αλλά το κράτος που πληρώνει τα περισσότερα είναι η Γερμανία.
Spiegel: Τι προτείνετε δηλαδή να κάνουμε στο θέμα της Ελλάδας;
Αν η Ελλάδα επιτεθεί, μας τα παίρνει όλα!
Συνέντευξη του Albrecht Ritschl
Για το ελληνικό χρέος
μίλησε Γερμανός καθηγητής Ιστορίας-Οικονομίας στο Spiegel σε σκληρή
γλώσσα για τη Γερμανία. Ο Γερμανός καθηγητής της Ιστορίας της Οικονομίας
Albrecht Ritschl (LSE)
τα λέει έξω από τα δόντια για το ελληνικό χρεός στο έξαλλα ανθελληνικό
Spiegel, ο δημοσιογράφος του οποίου δεν πιστεύει στα αυτιά του.
Spiegel: Κύριε
Ritschl, η Γερμανική κυβέρνηση ενεργεί με ακαμψία στο θέμα της Ελλάδας,
στη λογική «λεφτά θα πάρετε μόνο αν κάνετε ό,τι σας λέμε». Κρίνετε
δίκαιη αυτή τη συμπεριφορά;
Ritschl:
Όχι, είναι απολύτως αδικαιολόγητη. Η Γερμανία έζησε τις μεγαλύτερες
χρεοκοπίες της νεότερης ιστορίας. Την σημερινή οικονομική ανεξαρτησία
της και το ρόλο του «Δασκάλου της Ευρώπης» η Γερμανία τα χρωστάει στις
ΗΠΑ, οι οποίες μετά τον Α΄ αλλά και τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο παραιτήθηκαν
από το δικαίωμά τους για τεράστια χρηματικά ποσά. Αυτό το ξεχνούν όλοι.
Spiegel: Θα μας πείτε τι ακριβώς συνέβη τότε;
Ritschl: Η
δημοκρατία της Βαϊμάρης κατόρθωσε να επιζήσει από το 1924 μέχρι το 1929
αποκλειστικά με δανεικά. Μάλιστα για τις αποζημιώσεις του Α΄ Παγκοσμίου
πολέμου δανείστηκε από τις ΗΠΑ. Επρόκειτο για μια «δανειακή Πυραμίδα», η
οποία κατέρρευσε με την κρίση του 1931. Τα χρήματα των δανείων των ΗΠΑ
είχαν εξαφανιστεί, η ζημιά για τις ΗΠΑ ήταν τεράστια, οι συνέπειες για
την παγκόσμια οικονομία καταστροφικές. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι
ΗΠΑ φρόντισαν να μην θέσει κανείς από τους συμμάχους αξιώσεις για
αποζημίωση. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, ματαιώθηκαν όλες οι αξιώσεις
μέχρι μια μελλοντική επανένωση της Ανατολικής με τη Δυτική Γερμανία.
Αυτό ήταν πολύ ζωτικό για την Γερμανία. Στην ουσία πάνω σε αυτό
στηρίχθηκε το περίφημο γερμανικό μεταπολεμικό θαύμα! Παράλληλα όμως, τα
θύματα της γερμανικής κατοχής όπως οι Έλληνες, ήταν αναγκασμένα να
αποποιηθούν τα δικαιώματα τους για αποζημίωση.
Spiegel: Πόσο μεγάλα ήταν τότε τα ποσά από τις γερμανικές χρεοκοπίες;
Ritschl: Με
βάση την οικονομική επιφάνεια που είχαν οι ΗΠΑ κατά την εποχή εκείνη,
αναλογικά τα γερμανικά χρέη της δεκαετίας του ʽ30 ισοδυναμούν με το
κόστος της κρίσης του 2008. Αν τα συγκρίνουμε λοιπόν με τα ελληνικά
χρέη, τότε, πιστέψτε, με τα χρέη της Ελλάδας είναι μηδαμινά. Σε σχέση με
την οικονομική επιφάνεια της χώρας, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος
αμαρτωλός του 20ου αιώνα και ίσως της νεότερης οικονομικής ιστορίας.
Spiegel: Πόσες φορές έχει χρεοκοπήσει η Γερμανία;
Ritschl:
Εξαρτάται πως το υπολογίζει κανείς. Τον τελευταίο αιώνα τουλάχιστον
τρεις φορές. Μετά την τελευταία στάση πληρωμών στη δεκαετία του ʽ30,
ανακουφίστηκε η Γερμανία από τις ΗΠΑ με το γνωστό πλέον haircut, σαν να
μετατρέπεις ένα afro look σε φαλάκρα. Από τότε κρατάει η χώρα την
οικονομική λάμψη της. Στο ίδιο διάστημα όμως οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι
δούλευαν σαν τα σκυλιά για να σηκώσουν κεφάλι από τις καταστροφές του
πολέμου και τη γερμανική κατοχή. Κι ακόμη το 1990 είχαμε επίσης μια
στάση πληρωμών.
Spiegel: Είστε βέβαιος;
Ritschl:
Φυσικά! Ήταν όταν ο τότε καγκελάριος Kohl αρνήθηκε να υλοποιήσει τη
Συμφωνία του Λονδίνου, του 1953. Η συμφωνία έλεγε ότι οι γερμανικές
πολεμικές αποζημιώσεις στην περίπτωση της επανένωσης των δύο Γερμανιών,
θα πρέπει να τεθούν υπό επαναδιαπραγμάτευση. Η Γερμανία όμως πλήρωσε
ελαχιστότατες αποζημιώσεις μετά το 1990, ούτε τα αναγκαστικά δάνεια που
είχε συνάψει, ούτε τα έξοδα κατοχής. Η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη,
που δεν πήραν δεκάρα. Μην κρυβόμαστε! Η Γερμανία στον 20ο αιώνα άρχισε
δυο πολέμους, ο δεύτερος μάλιστα ήταν πόλεμος αφανισμού και
εξολόθρευσης. Στη συνέχεια οι εχθροί της αποποιήθηκαν το δικαίωμά τους
εν μέρει ή και καθολικά για αποζημιώσεις. Το περίφημο «γερμανικό θαύμα»
συντελέστηκε πάνω στις πλάτες άλλων Ευρωπαίων. Αυτό δεν το ξεχνούν οι
Έλληνες.
Spiegel: Αυτή τη στιγμή συζητιέται η διάσωση της Ελλάδας μέσω μιας παράτασης του χρόνου πληρωμής τωνκρατικών ομολόγων, δηλαδή μιας ελεγχόμενης αναπροσαρμογής των χρεών. Μπορούμε εδώ να μιλάμε για επαπειλούμενη χρεοκοπία;
Ritschl: Βεβαίως!
Ακόμη κι αν ένα κράτος δεν είναι εντελώς ανίκανο να ικανοποιήσει τους
πιστωτές του, μπορεί να είναι υπό χρεοκοπία. Όπως και στην περίπτωση της
Γερμανίας τη δεκαετία του ʼ50. Είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η
Ελλάδα θα μπορέσει μόνη της να πληρώσει τα χρέη. Άρα είναι εξ ορισμού
χρεοκοπημένη. Επιτέλους θα πρέπει να καθοριστεί, ποια χρηματικά ποσά
είναι έτοιμοι οι πιστωτές να θυσιάσουν.
Spiegel: Ναι, αλλά το κράτος που πληρώνει τα περισσότερα είναι η Γερμανία.
Ritschl:
Νομίζω πως έτσι θα πρέπει να γίνει. Έχουμε υπάρξει στο παρελθόν
υπερβολικά ανέμελοι. Η βιομηχανική μας παραγωγή κέρδισε πολλά από τις
υπέρογκες εξαγωγές. Οι ανθελληνικές θέσεις που προβάλλουν τα γερμανικά
ΜΜΕ είναι πολύ επικίνδυνες. Μην ξεχνάτε ότι ζούμε μέσα σε ένα γυάλινο
σπίτι: Το οικονομικό μας θαύμα έγινε δυνατό αποκλειστικά και μόνο επειδή
δεν αναγκαστήκαμε να πληρώσουμε αποζημιώσεις. Οι Έλληνες γνωρίζουν πολύ
καλά την εχθρική στάση των γερμανικών ΜΜΕ. Αν η διάθεση των Ελλήνων
γίνει πιο επιθετική, μπορεί να αναβιώσουν οι παλιές διεκδικήσεις! Αν
αρχίσει η Ελλάδα και αν ποτέ αναγκαστεί η Γερμανία να πληρώσει, τότε θα
μας τα πάρουν όλα.
Spiegel: Τι προτείνετε δηλαδή να κάνουμε στο θέμα της Ελλάδας;
Ritschl: Θα
έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες και να εξυγιάνουμε την Ελλάδα με τα λεφτά
μας. Αν εμείς συνεχίζουμε το παιγνίδι των ΜΜΕ, παριστάνοντας τον χοντρό
Εμίλ, που καπνίζει το πούρο του και αρνείται να πληρώσει, ίσως κάποιοι
μας στείλουν τους παλιούς λογαριασμούς. Οι χρεοκοπίες της Γερμανίας τα
περασμένα χρόνια δείχνουν τη λύση: πρέπει τώρα να συμφωνηθεί μια μείωση
του χρέους. Όποιος δάνεισε λεφτά στην Ελλάδα, πρέπει να χάσει ένα μεγάλο
μέρος τους! Ξέρω πως αυτό θα ήταν καταστροφικό για τις τράπεζες, γιʼ
αυτό και είναι απαραίτητο ένα πρόγραμμα βοήθειας. Δυστυχώς, η λύση αυτή
είναι ακριβή για τη Γερμανία, αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι τελικά θα
πρέπει να πληρώσουμε. Μόνο έτσι θα είχε και η Ελλάδα μια ευκαιρία για
μια νέα αρχή.
