"La Paloma": Ένα αθάνατο ισπανικό τραγούδι εμπνευσμένο από τον Ηρόδοτο

                     

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη  μελωδία, αλλά ίσως αγνοούν τον τίτλο.

Πρόκειται για το δημοφιλέστερο ισπανικό τραγούδι όλων των εποχών

La paloma (το περιστέρι).

Το συνέθεσε  διαβάζοντας Ηρόδοτο, ο Ισπανός Sebastian Iradier (αργότερα Yradier)  κατά τη  διάρκεια της επίσκεψής του στην Κούβα το 1861.

Ο πρώτος στίχος του τραγουδιού αναφέρεται χαρακτηριστικά στην Αβάνα.

Cuando Sali de la Habana,valgame Dios! = Όταν έφυγα από την Αβάνα, με τη βοήθεια του Θεού!

Ορισμένοι μουσικολόγοι πιστεύουν ότι μπορεί να το συνέθεσε το 1863, περίπου δυο χρόνια πριν πεθάνει στην Ισπανία, ξεχασμένος, χωρίς να έχει προλάβει την τεράστια επιτυχία της  δημιουργίας του.

Επηρεασμένη από το κουβανέζικο στυλ habanera η Paloma γρήγορα αγαπήθηκε στο Μεξικό, Ισπανία, Χαβάη, Γερμανία, Ρουμανία και Ζανζιβάρη - θεωρούμενο σιγά-σιγά σε μερικές χώρες ως ημικλασικό τραγούδι.

Ο Υραντιε διαβάζει, λοιπόν, Ηρόδοτο και φθάνει σε ένα γεγονός του 492π.Χ., κατά την διάρκεια των  Ελληνο-Περσικών πολέμων, εποχή που ακόμα δεν έχουν εμφανιστεί τα λευκά περιστέρια στην Ευρώπη.

Ο Περσικός στόλος υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο αντιμετωπίζει φοβερή τρικυμία καθώς παραπλέει τις  ακτές του Άθω και βυθίζονται όλα τα πλοία με το πλήρωμά τους. (300 πλοία και πάνω από 20.000 άνδρες).

Την ίδια στιγμή τα λευκά περιστέρια που συνόδευαν τα πλοία εγκατέλειπαν τον χώρο της τραγωδίας  με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.

Ο συνθέτης εντυπωσιάστηκε υπερβολικά από την εικόνα αυτή νιώθοντας ότι τα περιστέρια έφευγαν για την πατρίδα, μεταφέροντας μηνύματα αγάπης κι ελπίδας από τους στρατιώτες (δεν ηταν ναύτες εκτός από τους απαραίτητους για τον πλού) που έχασαν την ζωή τους στη θάλασσα.

Η εικόνα παρέπεμπε στο ότι η αγάπη ξεπερνά τον θάνατο και τον χωρισμό.

Ακόμα και σήμερα τα συναισθήματα του χωρισμού, της μοναξιάς, του θανάτου και της αγάπης υπάρχουν στις περισσότερες από 2.000 εκτελέσεις του τραγουδιού.

Το κείμενο του Ηροδότου

-------------------------------

«Από την Θάσον έπειτα επέρασαν εις την απέναντι ξηράν και επροχώρουν ακτοπλοούντες έως την Άκανθον(όπου αργότερα έκοψε τον Ισθμό ο Ξέρξης,στην αρχή της χερσονήσου του Άθω) και αποπλέοντες από την Άκανθον εδοκίμασαν να περιπλεύσουν τον Άθω.  Αλλά ενώ τον περιέπλεον, έπεσε απάνω τους ένας δυνατός βοριάς, οργή Θεού, και τους έκαμε φοβερή καταστροφή, πέταξε έξω εις τον Αθω πολλά πλοία.  Λέγουν δηλαδή, ότι τα πλοία που χάθηκαν ήσαν κάπου τριακόσια και άνθρωποι επάνω από είκοσι χιλιάδες και επειδή η θάλασσα εκείνη γύρω εις τον Άθω είναι γεμάτη σκυλόψαρα, άλλους τους άρπαζαν και χάνονταν και άλλοι συντρίβονταν επάνω στα βράχια . όσοι πάλι απ' αυτούς δεν ήξεραν κολύμπι (το ιδιο συνέβη και κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας), χάνονταν γι'αυτόν τον λόγο και άλλοι από το κρύο.  Αυτή λοιπόν ήταν η τύχη του ναυτικού στρατού».

Ο Μαρδόνιος δεν ήταν με τον στόλο. Έμεινε στη Θάσο περιμένοντας ενισχύσεις. Ηταν πανίσχυρος ως στρατηγός διότι πρόσφατα είχε νυμφευθεί μια κόρη του βασιλιά Δαρείου, την Αρτοζώστρα.  Εξ αιτίας αυτής της αποτυχίας έχασε την εξουσία του.  Τον Σεπτέμβριο του 479 πΧ σκοτώθηκε στην μάχη των Πλαταιών.

Το τραγούδι

Η Paloma ήταν το αγαπημένο τραγούδι του αυτοκράτορα του Μεξικού Μαξιμιλιανού.   Σύμφωνα με τον θρύλο, που ζωντανεύει και στην ταινια Juarez, η τελευταία επιθυμία του Μαξιμιλιανού, πριν τον εκτελέσουν, ήταν να ακούσει την μελωδία.

Οι πρώτες μεταφράσεις-διασκευές του τραγουδιού έγιναν το 1865 στην Γαλλία (οι Γάλλοι κατοχύρωσαν τους στιχους το 1877) και Γερμανία.

Μια από τις πρώτες ηχογραφήσεις ήταν από την γαλλική Garde Republicaine το 1899.

H διάδοση της χαβανέζικης κιθάρας βοήθησε στην εξάπλωση της δημοτικότητας του τραγουδιού.

Στην αγγλική γλώσσα παρουσιάστηκε ως No more από τον Elvis Presley.

Τη  σύνθεση ερμήνευσαν καλλιτέχνες της όπερας, ποπ, τζαζ, ροκ, στρατιωτικές μπάντες και φολκλορικοί τραγουδιστές.

Η Paloma πέρασε και στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, όταν τραγουδήθηκε από την μεγαλύτερη χορωδία του κοσμου, 88.600 ανθρώπους στο Αμβούργο, στις 9 Μαΐου 2004.

Εκτελέσεις

Μερικές από τις πιο γνωστές εκτελέσεις:

Maria Callas, Beniamino Gigli, Luciano Pavarotti, Joan Baez, Chubby Checker, Perry Como, Connie Francis,

Bill Haley, Julio Iglesias, Dean Martin, Mireille Mathieu, Mills Brothers, Nana Mouskouri, Perez Prado, Caterina Valente, Billy Vaughn, Bob Moore, Robertino, Mantovani, Midnight String Quartet, Exotic Guitars.

Στην Ελλάδα ηχογραφήθηκε και ως "Παλόμα" και ως "Μαριώ" από την δασκάλα της Μαρίας Κάλας, Ελβίρα ντε Iντάλγκο το 1930.

Ελένη ντε Ροζέ & Πάνος Βισβάρδης, Ο Νάσος Πατέτσος

                           Kινηματογράφος   Cinema

Η μελωδία ακούγεται στις ταινίες:

The private life of Don Juan (1934)

Juarez (1939)

Great freedom No 7 (1944) με τον Hans Albers

La paloma (1958) γερμανικη ταινια

Freddy,die gitarre und das meer (1959) με τον Freddy Quinn

Adua e le compagne (1960)

Blue Hawaii (1961) με τον Elvis Presley

Don't knock the twist (1962) με τον Chubby Checker

Das boot (1981)

Martelle randonnee (1983)

The house of the spirits (1993)