Ο χαμένος Πύργος της Ακρόπολης

by ellas

Η αρχική φωτογραφία τραβήχτηκε το 1854 από τον Ρόμπερτσον Τζέιμς. Απεικονίζει τα Προπύλαια της Ακρόπολης και μερικούς ανθρώπους που στέκονται κοντά στην είσοδο. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν δύο άντρες που φορούν φουστανέλα.

Η φωτογραφία είναι μοναδική, καθώς απεικονίζει τον Ιερό Βράχο διαφορετικό από ότι είναι σήμερα. Ανάμεσα στα αρχαία κτίσματα διακρίνεται ένας ψηλός τετράγωνος πύργος, ο οποίος βρισκόταν απέναντι από το ναό της Αθηνάς Νίκης.

1. Ο Πύργος φωτογραφημένος από το εσωτερικό της Ακρόπολης. Υπήρξε «ιδιοκτησία» των Ατσανιόλι που κυβέρνησαν το Δουκάτο των Αθηνών από το 1388 έως τη πτώση του από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1458.

Ο πύργος ανήκε στη διάσημη οικογένεια της Φλωρεντίας, Ατσαγιόλι, η οποία πήρε το όνομά της επειδή ασχολήθηκε με το εμπόριο ατσαλιού και βασίλεψε στο Δουκάτο των Αθηνών για 73 χρόνια.

Την περίοδο της κυριαρχίας τους στην Αθήνα μετέτρεψαν τα Προπύλαια σε παλάτι και η αρχαία είσοδος σφραγίστηκε. Για να ανέβει κάποιος στην Ακρόπολη έπρεπε να περάσει από έναν ελικοειδή δρόμο που κατέληγε στο πίσω μέρος της σημερινής εισόδου. Μέσα στο παλάτι είχε χτιστεί και ένα καθολικό εκκλησάκι.

H Ακρόπολη το 1872. Ξεχωρίζει ο Φραγκικός Πύργος H Ακρόπολη το 1872. Ξεχωρίζει ο μεγάλος Φράγκικος Πύργος, δίπλα στα Προπύλαια, πριν γκρεμιστεί. Από τον πύργο αυτό ήταν δυνατό να κατοπτεύονται η θάλασσα και οι δρόμοι της Αθήνας. Στην κορυφή του μπορούσε να ανάψει φωτιά η οποία ήταν ορατή από την Ακροκόρινθο στην Πελοπόννησο. Λειτουργούσε δηλ. και ως Φρυκτωρία.

Ο Πύργος βρισκόταν δεξιά από τα Προπύλαια και είχε ύψος είκοσι έξι μέτρα. Μια εσωτερική ξύλινη σκάλα οδηγούσε στο πιο ψηλό σημείο, απ’όπου είχε πανοραμική θέα στο λεκανοπέδιο της Αττικής.

Ήταν πανομοιότυπος με τους πύργους της Βενετίας και οικοδομήθηκε με πεντελικό μάρμαρο και μάρμαρα από τα μνημεία της Ακρόπολης. Δίπλα του υπήρχε ένας μικρότερος οδοντωτός πυργίσκος και πάνω από τα Προπύλαια υπήρχαν τα διαμερίσματα του διοικητή.

Ο μελετητής Πίτερ Λοκ, είχε αναφέρει ότι υπήρχε πιθανότητα το κτίριο να κατασκευάστηκε από την πανίσχυρη δυναστεία Ντε Λα Ρος, η οποία καταγόταν από τη Βουργουνδία και διοίκησαν το Δουκάτων των Αθηνών πριν από τους Ατσαγιόλι.

Ο Πύργος είχε τετράγωνο σχήμα, ύψος είκοσι έξι μέτρα και πάχος που έφτανε τα οκτώ μέτρα.

Η φυλάκιση του Οδυσσέα Ανδρούτσου στον «Γουλά»

Μετά την επικράτηση των Οθωμανών, οι Ατσαγιόλι αποχώρησαν από την Αθήνα. Την περίοδο εκείνη ο Πύργος μετατράπηκε σε αποθήκη αλατιού και ονομαζόταν Γουλάς ή Κουλάς από την τουρκική λέξη kule που σημαίνει «πύργος».

Στην ελληνική επανάσταση μετατράπηκε σε φυλακή. Ανάμεσα σε αυτούς που αιχμαλωτίστηκαν ήταν 12 επιφανείς Αθηναίοι πολίτες που συμμετείχαν στον αγώνα. Κατά την πολιορκία της Ακρόπολης οι εννιά από τους 12 εκτελέστηκαν.

Ο Πύργος έμελλε να είναι η φυλακή που σημάδεψε το τέλος του γενναίου Οδυσσέα Ανδρούτσου. Ο Έλληνας οπλαρχηγός δεν φυλακίστηκε από τους Τούρκους αλλά από τους πολιτικούς του αντιπάλους.

1. Η Ακρόπολη το 1851 φωτογραφημένη από τον John Shaw Smith. Σε πρώτο πλάνο η «χαμένη» γειτονιά Βρυσάκι. Διακρίνεται καθαρά ο Φράγκικος Πύργος πριν γκρεμιστεί από τον Σλήμαν. Η είσοδος του Πύργου βρισκόταν στη δυτική πλευρά του κτιρίου. Πάνω από τα Προπύλαια είχε χτιστεί ένας δεύτερος όροφος που ήταν τα διαμερίσματα του διοικητή.

Ο Μακρυγιάννης μαζί με τον Κωλέττη είχαν αμφιβολίες για την δράση του Ανδρούτσου και οργάνωσαν πλεκτάνη εναντίον του. Αφού έστειλαν το παλιό πρωτοπαλίκαρο του Ανδρούτσου, Γιάννη Γκούρα, να τον συλλάβει, τον φυλάκισαν στο κάτω μέρος του πύργου της Ακρόπολης και τον βασάνισαν.

Στις 5 Ιουνίου 1825 ο Ανδρούτσος δολοφονήθηκε από άντρες του Γκούρα στο κελί του και το άψυχο σώμα του πετάχτηκε στα βράχια της Ακρόπολης.

Ο Φράγκικος Πύργος στην Ακρόπολη. Κατεδαφίστηκε το 1874. Είχε τετράγωνο σχήμα.

Η κατεδάφιση του Πύργου

Μετά τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους αποφασίστηκε η κατεδάφιση των μετα-κλασικών κτισμάτων που βρίσκονταν στον Ιερό Βράχο. Την περίοδο εκείνη επικρατούσε το ρεύμα του νεοκλασικισμού και οτιδήποτε δεν είχε σχέση με την Αρχαία Ελλάδα κρίθηκε ότι ήταν περιττό.

Το 1874 ο Ερρίκος Σλήμαν, ο Γερμανός αρχαιολόγος που ανέσκαψε την Τροία χρηματοδότησε την κατεδάφιση του πύργου και από τότε τα Προπύλαια πήραν τη σημερινή τους μορφή. Μια ενέργεια που κατά καιρούς επικρίθηκε έντονα γιατί αφαίρεσε ένα μνημείο από τον αρχαιολογικό χώρο.

Η αρχική φωτογραφία του James Robertson δημοσιεύτηκε στο Old photos from Greece και προέρχεται από την ψηφιακή συλλογή rosettaapp.getty. 

 Πηγή:

Το δουκάτο των Αθηνών ιδρύθηκε μετά την 4η σταυροφορία (1205) και διατηρήθηκε μέχρι την κατάλυσή του από τους Τούρκους (1456). Περιλάμβανε την Αττική, Βοιωτία καί μέρος της Φθιώτιδας.

Πρωτεύουσα ήταν η Αθήνα και κατά διαστήματα η Υπάτη (= Νέαι Πάτραι). Η αυτοκρατορία της Νικαίας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου δεν έδειξαν ποτέ ενδιαφέρον για ανακατάληψη / απελευθέρωση από τους Λατίνους! Συνεπώς σε Αθήνα καί Θήβα η ξενοκρατία (Φραγκοκρατία + Τουρκοκρατία) κράτησε χωρίς διακοπή 620 χρόνια!

Στην αρχή, το Δουκάτο το κατείχαν οι Βουργουνδοί δούκες ντε λα Ρος υπό τον βασιλέα της Γαλλίας. Όμως οι Καταλανοί μισθοφόροι τους (Καταλανική Κομπανία) επαναστάτησαν το 1311 (λόγω κακής πληρωμής!), κατέλαβαν την εξουσία, όρισαν Καταλανό δούκα και παραχώρησαν την ηγεμονία στο Ισπανικό Βασίλειο της Αραγωνίας.

Αργότερα την εξουσία αγόρασε (!) ο φλωρεντινός οίκος τραπεζιτών καί εμπόρων Ατσαγιόλι, αλλά πάντα υπό το βασίλειο της Αραγωνίας και με τους Καταλανούς σαν στρατό. Ακόμη και σήμερα (!) ο βασιλιάς της Ισπανίας φέρει τον τίτλο: «Κύριος της Αθήνας και Νεοπατρίας»!

Παρότι η πιο μακροχρόνια κυριαρχία ήταν των Ατσαγιόλι (που ήταν φιλέλληνες καί δεν καταπίεζαν την ορθόδοξη εκκλησία), τα βαθύτερα ίχνη άφησαν στην περιοχή οι Καταλανοί, λόγω του αριθμού τους. 

Πολλοί εγκαταστάθηκαν και παρέμειναν εκεί. Από αυτούς προέρχονται οι καθολικοί των νομών αυτών καί τα ελληνικά επίθετα ισπανικής προέλευσης (π.χ. Γαλάνης, Γαβαλάς).

Επίσης υπήρξε αλληλεπίδραση ελληνικής και καταλανικής κουζίνας (π.χ. φακές με κρεμμύδι ή λακέρδα, ριγανάδα, μπακαλιάρος παστός στο φούρνο). Ακόμη ο εθνικός καταλανικός χορός (σαρδάνα) είναι ίδιος με τον δικό μας συρτό, αλλά με αργότερο ρυθμό.

πκ